Belang lange termijn is aan de orde van de dag

De derde in de reeks bijeenkomsten van het IMPact netwerk als onderdeel van de Nationale Dialoog Bouwcultuur werd op 13 mei jongstleden gehouden in De Nieuwe Stad te Amersfoort en bij de Rijksdienst Cultureel Erfgoed. Ook dit keer lag de organisatie en het initiatief bij de Vereniging Deltametropool en de Federatie Ruimtelijke Kwaliteit.  

Wonen in een amfibisch landschap, Studio Marco Vermeulen

Vanwege de urgentie om zich als bouwsector te verhouden tot de grote ruimtelijk-maatschappelijke opgaven, werd tijdens de Nationale Dialoog Bouwcultuur op voormalige vliegveld Soesterberg het IMPact Netwerk in het leven geroepen - een multidisciplinair verband bestaande uit professionals van diverse pluimage, zoals beleidsmakers, ondernemers, landschapsarchitecten, architecten, stedenbouwkundigen, kunstenaars, ontwikkelaars, boeren en bouwers.
In het Netwerk worden ideeën uitgewisseld en ontstaan nieuwe inzichten door interdisciplinaire uitwisseling die de voedingsbodem vormen van waaruit ideeën en ontwerpen voor de ruimtelijke toekomst van Nederland ontspruiten.  

Het ontstaan van het netwerk lag in het verlengde van de Europese Verklaring van Davos uit 2018, een breed maatschappelijk en cultureel pleidooi voor een hoogwaardige Baukultur. Na jarenlange kwantificerende decentralisering en privatisering was het voor het eerst in decennia dat er van hogerhand, door een Europese overheidsinstantie, kwaliteit en de cultuur van bouwen weer aan de basis stond van het denken over de ruimtelijke toekomst van onze leefomgeving.

Het New European Bauhaus dat in reactie daarop in leven werd geroepen na de speech van Ursula von der Leyen, zorgde voor een institutionele bedding. In 2020 werden acht criteria geformuleerd voor een kwalitatief hoogwaardige Baukultur. Deze acht criteria (https://davosdeclaration2018.ch/3d-flip-book/the-davos-baukultur-quality-system-eight-criteria-for-a-high-quality-baukultur/) stonden centraal tijdens de bijeenkomst van 13 mei jongstleden.

Twintig professionals reflecteerden aan de hand van een tweetal casussen op de manier waarop in de praktijk met criteria als ‘functionaliteit’, ‘context’, ‘diversiteit’ of ‘schoonheid’ kan worden gewerkt. Wat opviel is dat het toch moeilijk blijft om opgaves vanuit een afzonderlijk criterium te bekijken. Zo gaat schoonheid ook over zorgvuldigheid, en dat zit hem niet alleen in de manier waarop iets is gemaakt, maar ook hoe het is ingepast in de context, hoe het functioneert en de wijze waarop mensen zich iets toe-eigenen.  

Ontwerponderzoeken
Tijdens het tweede deel van de bijeenkomst werden twee ontwerponderzoeken gepresenteerd die vanuit het netwerk waren geëntameerd en, met de Federatie Ruimtelijke Kwaliteit als penvoerder, werden gefinancierd door het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie.

In het eerste onderzoek ‘De Eeuwige Bron’, een initiatief van drinkwaterbedrijf Vitens, werkten onder leiding van landschapsarchitect Lodewijk van Nieuwenhuijze en architect Paul Gerretsen van de Vereniging Deltametropool, drie recent afgestudeerde landschapsarchitecten aan de manier waarop in de toekomst de waterhuishouding van de Sallandse Heuvelrug gegarandeerd kan blijven voor de gebruikers van het gebied.

Hester Koelman ontwierp een watersysteem van wadi’s die neerslag vasthouden, waardoor periodes van droogte kunnen worden overkomen. Lieke de Jong ontwikkelde een landschapssysteem dat gericht is op het schoon landgebruik van boeren, geconcipieerd vanuit het zichtpunt van de boer. De wijze waarop het landschap aan de energietransitie kan worden gekoppeld werd onderzocht en ontworpen door David de Boer.  

Nieuwe balans tussen stad en landschap
Het tweede ontwerpend onderzoek ‘Waarde-n-volle Woonlandschappen’ was geïnitieerd door Desirée Uitzetter, directeur Gebiedsontwikkeling van de BPD en betrokken bij de Regionale Investeringsagenda Regio Breda. Het onderzoek werd uitgevoerd door Marco Vermeulen Architecten.

De centrale vraag was hoe de vijfduizend woningen die in het komende decennium in de regio moeten worden gerealiseerd kunnen bijdragen aan de kwaliteit van het landschap. Wateropslag, natuurinclusieve landbouw, biobased en circulaire bouwen en sociale inclusiviteit zijn de kern voor het creëren van een nieuwe balans tussen stad en landschap. Daarbij werd tevens een uitgebreide financiële analyse gemaakt van de consequenties die een dergelijke aanpak zou kunnen hebben.  

Wat de ontwerpen tonen is de kracht van de verbeelding bij de aanpak van dergelijke grootschalige en complexe problematiek. Het laat tevens de kracht van interdisciplinaire samenwerking zien waardoor er innovatieve oplossingen mogelijk blijken die bijdragen aan een toekomstbestendige omgevings- en leefkwaliteit. Oplossingen die allemaal geënt zijn op de criteria van een hoogwaardige Baukultur. Het belang van het langetermijndenken, waarbij aandacht is voor alle aspecten van de cultuur van bouwen en de nadruk op het proces van denken dienen weer aan de orde van de dag te zijn, zo concludeerde dagvoorzitter Natasja van den Berg.  

Vibeke Gieskes | juli | 2022
Aanmelden voor de nieuwsbrief Federatie Ruimtelijke Kwaliteit kan via: http://www.ruimtelijkekwaliteit.nl/aanmelden-nieuwsbrief